Ιστορία της Σάρτης
Εδώ λοιπόν, αποφάσισαν οι Έλληνες πρόσφυγες διωγμένοι από τη Θάλασσα του Μαρμαρα της Μικράς Ασίας τον Δεκέμβριου του 1922, να ιδρύσουν ένα από τα 27 καινούργια χωριά της Χαλκιδικής, μια νέα πατρίδα με το νοσταλγικό όνομα της παλιάς, την Νέα Αφησιά. Παραμονές Χριστουγέννων του 1924 έφθασαν από το Λαύριο, που τους είχε αφήσει το πλοίο μετά τον διωγμό, οι πρώτες οικογένειες και φιλοξενήθηκαν στα κτήρια του Μετοχιού για σχεδόν 2 χρόνια αντιμετωπίζοντας την πείνα και την ελονοσία μέχρι να χτιστούν τα σπίτια που θα στέγαζαν τους ίδιους και τα όνειρα τους για μία καινούρια αρχή. Μετόχι Ιεράς Μονής Ξηροποτάμου ένα ιστορικό κτήριο για τον τόπο! Ζούσαν 70 οικογένειες, δύο και τρεις μέσα σε ένα κελί. Τα δωμάτια λίγα στο Μετόχι για να στεγάσουν όλες τις οικογένειες που ήρθαν στην περιοχή. Μοιράζονταν ένα φούρνο, μια κουζίνα, ένα τζάκι...... και τη θέα......Αργότερα εκεί στεγάστηκε το δημοτικό σχολείο μέχρι να φτιαχτεί στο χωριό το καινούριο. Σε λίγες δεκαετίες μετέτρεψαν την αφιλόξενη αλλά συνάμα γοητευτική φύση, σ’ ένα γραφικό ψαροχώρι κι αργότερα σ’ έναν κορυφαίας επιλογής τουριστικό προορισμό. Ο 21ος αιώνας θα βρει την περιοχή, τουριστικά ώριμη και όπως πάντα πανέμορφη, να υποδέχεται κάθε καλοκαίρι ανθρώπους από όλο τον κόσμο και να τους προσφέρει απλόχερα αυτό που όλοι προσδοκούν, την αυθεντική ελληνική φιλοξενία! Η Σάρτη είναι ένας τόπος ευλογημένος.